Spichlerze miejskie związane były z handlowymi szlakami wodnymi, wrastały w pejzaż miasta, były symbolem bogactwa. Najstarszym zachowanym spichlerzem jest tzw. „biały spichlerz”, wzniesiony tuż przy moście na południowym brzegu Warty. Obecnie, po odbudowie, mieści się w nim muzeum.
Budowniczowie i dokładna data budowy obiektu są nieznane. Powstanie spichlerza należy wiązać z intensywnym rozwojem Gorzowa Wlkp. (sukiennictwo, fabryka tekstylna, fabryka maszyn i odlewnia żeliwa) i jego dzielnicy położonej po południowej stronie Warty (tzw. Zamościa), a także z powstaniem Kanału Bydgoskiego (1774 r.). Budynek wzniesiony został najprawdopodobniej w latach 80-tych XVIII w. w miejscu zniwelowanej reduty tzw. Krowiego Grodu, jako własność miejska. Jeszcze niedawno nad głównym wejściem do obiektu znajdowała się tabliczka z datą 1798 r., ale data ta nie odnosiła się do budowy obiektu, bowiem na zachowanej panoramie miasta z 1795 r. spichlerz już istnieje. W okresie powojennym obiekt użytkowany był przez GS Samopomoc Chłopska w Gorzowie Wlkp. Na przełomie lat 70 i 80-tych XX w. obiekt poddany został rewaloryzacji i adaptacji na cele wystawiennicze miejscowego muzeum. Spichlerz gorzowski odpowiada w sensie architektonicznym i funkcjonalnym powszechnie występującemu wzorcowi spichlerza miejskiego.
Spichlerz położony przy ul. Fabrycznej nr 1 posadowiony jest w południowej części Gorzowa Wlkp. na tzw. Zamościu (dzielnicy położonej po południowej stronie Warty). Obiekt zlokalizowany jest przy skrzyżowaniu ulic Fabrycznej i Przemysłowej, w odległości kilkudziesięciu metrów od brzegu rzeki. Teren bezpośrednio przy zabytkowym budynku jest wybrukowany, od strony południowo-zachodniej wygrodzony jest niewysokim murkiem z pustaków betonowych.
Posadowienie - budynek osadzony jest na ławach fundamentowych z kamienia łamanego. Elewacje - w układzie wertykalnym kształtują ją słupy, a w horyzontalnym podwaliny, rygle i oczepy. Wnętrze - pierwotnie poszczególne kondygnacje obiektu miały charakter jednownętrzny. Obecnie przystosowanie obiektu wiązało się z koniecznością wydzielenia szeregu pomieszczeń (magazynowych, sanitarnych, pracowni naukowych, sal wystawowych, szybu windy). Zachowanie niezabudowanych elementów konstrukcyjnych (słupów z mieczowaniem, stropów belkowych, elementów więźby dachowej) pozwoliło w części zachować pierwotny klimat wnętrza spichlerza.
Na przełomie lat 70- i 80-tych XX w. przeprowadzono kompleksową rewaloryzację obiektu, dokonując adaptacji jego wnętrza do potrzeb wystawienniczych muzeum gorzowskiego. Prace rewaloryzacyjne przeprowadziło PP Pracownie Konserwacji Zabytków w Szczecinie.
Obecnie Spichlerz jest integralną częścią Muzeum Lubuskiego im. Jana Dekerta w Gorzowie Wlkp. Na parterze budynku znajduje się sala edukacyjna im. Kronenberga, wyposażona w sprzęt audio-video. Pierwsza kondygnacja jest przeznaczona na wystawę historyczną dot. dziejów miasta. Na II piętrze zlokalizowano salę wystaw czasowych, galerię malarstwa Jana Korcza i galerię tkaniny unikatowej. Ostatnia kondygnacja przeznaczona jest do ekspozycji malarstwa współczesnego („W kręgu Arsenału’55”).
Opracowanie: Anna Baran, Marzena Maćkała Na podstawie materiałów udostępnionych przez: - Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Zielonej Górze Delegatura w Gorzowie Wlkp. - Pracownię Miejskiego Konserwatora Zabytków w Urzędzie Miasta Gorzowa Wlkp.
|