Strona korzysta z plików cookies w celu realizacji usług i zgodnie z Polityką Plików Cookies. Możesz określić warunki przechowywania lub dostępu do plików cookies w Twojej przeglądarce. Zrozumiałem.
Gorzów Wielkopolski

Lubuskie warte zachodu
 
 
 
 
Logowanie
 
 
 

nie jesteś zarejestrowany?
wpisz proponowany login i hasło, a przejdziesz do dalszej części formularza..
Dzieje Gorzowa w latach 1257-1945

W wyniku ekspansji terytorialnej na wschód margrabiowie brandenburscy opanowali część kasztelanii santockiej na północ od Warty i gdy okazało się, że książęta wielkopolscy bez walki nie oddadzą grodu w Sanoku, Brandenburczycy postanowili stworzyć swój własny ośrodek grodowy. Wybór padł na jeden ze starych grodów podporządkowanych organizacyjnie Sanokowi, mianowicie Kobylą Górę.

 

2 lipca 1257 roku margraf Joann I z dynastii askańskiej podpisał dokument, na mocy którego Albreht de Luge upoważniony został do założenia miasta o nazwie Landisberch Nova. Szybko rozbudowujące się miasto, stało się wkrótce miastem warownym zagrażającym kasztelanii santockiej. Dokument lokacyjny nadał liczne przywileje mieszkańcom, miało to stanowić zachętę do osiedlania się Niemców na świeżo pozyskanym terenie.
 
Miasto miało w swoim posiadaniu 154 łany ziemi, przywilej połowu ryb na Warcie
i 10-letni okres zwolnienia z płacenia podatków. Również zasadźca, którym był sołtys został bogato obdarowany w dokumencie lokacyjnym, miał m.in. prawo do posiadania aż 64 łanów ziemi poza granicami miasta. Dogodne położenie miasta u ujścia rzeki Kłodawki do Warty na skrzyżowaniu wodnych i lądowych szlaków handlowych, dawało dogodne warunki do rozwoju urbanizacji i powiększania miasta, które rozkwitało dzięki pracy kupców i rzemieślników. Gorzów w krótkim czasie stał się bardzo ważnym ośrodkiem handlowym i wytwórczym. Już w chwili lokacji otrzymał prawo składu. Obie rzeki przysparzały miastu majątku, lecz także były powodem częstych powodzi.
 
W 1319 roku po wygaśnięciu dynastii askańskiej miasto wraz z całą Nową Marchią przeszło w ręce Wittelsbachów. Po wyprawie Władysława Łokietka na ziemie brandenburskie w 1329 roku zawarty został w Gorzowie tzw. pokój landsberski pomiędzy wojewodą poznańskim Wincentym z Szamotuł, działającym w imieniu polskiego króla,
a margrabią Ludwikiem z dynastii Wittelsbachów. Na mocy tego pokoju Polska odzyskała ziemię międzyrzecko-skwierzyńską.
 
W latach 1365-1370 miasto pozostawało w stosunku lennym wobec polskiego króla Kazimierza Wielkiego. Podobnie było w roku 1402, gdy miasto znalazło się pod władzą Władysława Jagiełły. W latach 1402-1454 miasto przeszło na własność Zakonu Krzyżackiego, którzy w latach 1443-50 na miejscu obwarowań grodowych zbudowali zamek obronny, zburzony przez mieszczan w 1454 roku.
 
Gorzów pod panowaniem krzyżackim zamarł w rozwoju gospodarczym, obłożony podatkami niechętnie patrzył na rządy zakonników. Dopiero po przejściu pod panowanie Hohenzollernów, miasto zaczęło na powrót rozwijać się gospodarczo. Jednak wielki pożar miasta w 1495 roku zahamował na jakiś czas rozwój osady. Na początku XVI wieku miastu ograniczono znacznie prawo składu, co zapoczątkowało upadek gospodarczy Gorzowa, ponadto u ujścia Warty do Odry przybył nowy konkurent w postaci Kostrzyna. W czasie wojny trzydziestoletniej przez Gorzów przeszły polskie oddziały pułkownika Lisowskiego, które przyniosły pomoc wojskom cesarskim. W 1631 roku miasto wpada w ręce wojsk szwedzkich, jesienią 1633 roku zostaje odzyskane przez cesarza. Jednak już w 1639 roku ponownie przypada Szwedom, którzy stacjonują tu aż przez 11 lat.
 
Okupacja miasta spowodowała liczne zniszczenia, gwałty i rabunki były na porządku dziennym. Raz po raz wybuchały pożary, szerzyły się choroby zakaźne. Na domiar złego zapanował głód. Po zakończeniu wojny trzydziestoletniej miasto było na wpół wymarłym pogorzeliskiem. W 1687 roku w Gorzowie było tylko 250 zamieszkałych domów. W 1709 roku miasto liczyło 3515 mieszkańców, a w sto lat później miało ich 6155.
 
Miasto ponownie ucierpiało w czasie wojny siedmioletniej, kiedy to przeciągały
i kwaterowały wojska rosyjskie. Na domiar złego w 1768 roku spłonęło w wielkim pożarze całe Przedmieście Santockie, zginęło 7 osób a 225 domów przestało istnieć. Dopiero wielka akcja melioracyjna doliny Warty i Noteci wpłynęła pozytywnie na rozwój gospodarczy miasta.
 
W drugiej połowie XVIII wieku w powiecie gorzowskim powstało ponad 50 osad
i miejscowości. W wyniku osuszania bagien i mokradeł miasto zyskało ponad 7,5 tysięcy hektarów ziemi uprawnej i łąk. Do ożywienia żeglugi na Warcie przyczyniło się również otwarcie Kanału Bydgoskiego w 1772 roku. Pod koniec XVIII wieku w Gorzowie szybko zaczyna rozwijać się rzemiosło, powstają pierwsze manufaktury, zatrudniające nawet ponad 1000 pracowników. Do największych zaliczała się fabryka tekstylna, w której zatrudnionych było 1250 osób. Część wyrobów tekstylnych eksportowano na rynki rosyjskie.
 
Wiek XIX przynosi dalszy rozwój miasta, powstaje przemysł maszynowy, liczne tartaki, młyny i cegielnie. W roku 1852 miasto liczy ponad 14 tysięcy mieszkańców. Nowe możliwości rozwojowe dało Gorzowowi wybudowanie w 1856 roku linii kolejowej, która połączyła miasto ze wschodem przez Krzyż oraz z Berlinem przez Kostrzyn. Połączenia drogowe i kolejowe z innymi miastami, a także rozwój żeglugi parowej na Warcie sprzyjało zamożności miasta, które stało się nie tylko ośrodkiem o znaczeniu lokalnym, ale również krajowym.
 
Przed I wojną światową Gorzów zamieszkiwało ponad 40 tysięcy ludzi, w tym 327 rodzin o polskich nazwiskach. W okresie międzywojennym miasto nadal się rozwija, powstają nowe zakłady przemysłowe, w tym wielka fabryka chemiczna koncernu IG Farbenindustrite, która dała później początek słynnemu kombinatowi chemicznemu „Stilon”. W okresie II wojny światowej w Gorzowie istniały dwa duże obozy jenieckie oraz 12 obozów pracy, w których więziono kilka tysięcy osób. 30 stycznia 1945 roku miasto zostało zdobyte przez oddziały Armii Czerwonej, które bez powodu, bo w mieście nie było praktycznie walk, spaliły dużą część starego miasta.

Opracowanie: Beata Baranowicz
Fot. Przemek Wiśniewski

 
Kalendarz imprez
Sfinansowano w ramach Kontraktu dla województwa lubuskiego na rok 2004

Copyright © 2004-2024. Designed by studioPLANET.pl. Hosting magar.pl